Hipertoniczne dno miednicy (hypertonic pelvic floor, HPF) często wiąże się z problemami urologicznymi, ginekologicznymi, żołądkowo-jelitowymi i seksualnymi oraz przewlekłym bólem miednicy. Częstość występowania waha się od 50% do 90% i ma wpływ na jakość życia. W literaturze na określenie HPF używa się kilku terminów, takich jak nadmierny skurcz mięśni dna miednicy (pelvic floor muscle spasm), nierelaksujące się dno miednicy (non-relaxing pelvic floor) i nadaktywność dna miednicy (pelvic floor overactivity). Towarzystwa takie jak IUGA (International Urogynecological Association) i ICS (international Continence Society) definiują termin „hipertoniczność nieneurogenna (non-neurogenic hypertonicity)” jako zwiększenie napięcia mięśniowego, które związane jest z komponentami kurczliwymi lub lepkosprężystymi, które z kolei mogą być związane z podwyższoną aktywnością skurczową i/lub bierną sztywnością mięśni. Ponadto hipertoniczna tkanka mięśniowa może zawierać mięśniowo-powięziowe punkty spustowe. PFH może być pierwotnym problemem lub wtórną adaptacją do ostrego lub przewlekłego uszkodzenia jednego lub więcej elementów mięśniowo-szkieletowych dna miednicy i otaczających struktur. Operacje w obrębie miednicy, powikłany poród naturalny, uraz kręgosłupa lub miednicy, zaburzenia chodu, ból miednicy, doświadczane zagrożenie i (przewlekły) stres są powiązane z PFH. Wśród kobiet z PFH powszechna jest również historia nadużyć fizycznych lub seksualnych. Według niektórych autorów, PFH może być objawem przewlekłej aktywacji obronnego systemu stresowego (układu autonomicznego), a zatem powinien być traktowany jako fizyczny przejaw dysregulacji emocjonalnej (1,2). Co ciekawe, ekspozycja na stresujące wydarzenie (traumę) jest związana z nadmiernie napiętym dnem miednicy u kobiet z dodatnim badaniem przesiewowym w kierunku PTSD (Zespół stresu pourazowego) (ang. Posttraumatic stress disorder) prawdopodobnie jako część mechanizmu obronnego związanego z tą traumą. Im większe nasilenie PTSD tym większe napięcie dna miednicy (3). Ważne jest zrozumienie dwóch faktów dotyczących dna miednicy: 1) dno miednicy odgrywa rolę w przetwarzaniu emocji oraz 2) tonus/napięcie we wszystkich mięśniach, w tym dna miednicy, wzrasta wraz z narażeniem na stres i podczas doświadczeń wywołujących lęk. Zatem, kiedy człowiek czuje się zagrożony, reaguje napinaniem mięśni, a zwłaszcza mięśni dna miednicy.

Nadmierna aktywność mięśni dna miednicy w postaci zwiększonego tonusu może prowadzić do przewlekłego bólu w obrębie miednicy, co z kolei może powodować centralną i obwodową sensytyzację oraz pojawienie się współistniejących zaburzeń pscyhoemocjonalnych. Co istotne, może również powodować zakłócenia w osi podwzgórze–przysadka, zwiększenie wydzielania kortyzolu i uwrażliwienie receptorów nocyceptywnych. Dlatego w tym wypadku ważne jest, aby wziąć pod uwagę także inne połączenia mięśniowo-powięziowe w ciele i oraz działanie autonomicznego układu nerwowego (4).

Objawy współistniejące z nadmiernie napiętym dnem miednicy u kobiet: (5)

• przewlekły ból miednicy
• zespół jelita drażliwego
• zaparcia
• zespół cewkowy
• pęcherz nadreaktywny
• śródmiąższowe zapalenie pęcherza
• dyspareunia (ból podczas współżycia)
• wulwodynia
• zaburzenia pobudzenia seksualnego
• ból w okolicy krocza
• hemoroidy
• zespół przekrwienia biernego miednicy
• bolesne orgazmy
• ból kości ogonowej
• ból pleców
• hiperwentylacja

Martyna Kasper-Jędrzejewska

Bibliografia:

1. van Reijn-Baggen DA, Han-Geurts IJM, Voorham-van der Zalm PJ, Pelger RCM, Hagenaars-van Miert CHAC, Laan ETM. Pelvic Floor Physical Therapy for Pelvic Floor Hypertonicity: A Systematic Review of Treatment Efficacy. Sex Med Rev [Internet]. 12 czerwiec 2021 [cytowane 26 czerwiec 2021]; Dostępne na: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2050052121000123
2. van Reijn-Baggen DA, Elzevier HW, Pelger RCM, Han-Geurts IJM. Pelvic floor physical therapy in the treatment of chronic anal fissure (PAF-study): Study protocol for a randomized controlled trial. Contemp Clin Trials Commun. 16 listopad 2021;24:100874.
3. Karsten MDA, Wekker V, Bakker A, Groen H, Olff M, Hoek A, i in. Sexual function and pelvic floor activity in women: the role of traumatic events and PTSD symptoms. Eur J Psychotraumatology. 11(1):1764246.
4. Tim S, Mazur-Bialy AI. The Most Common Functional Disorders and Factors Affecting Female Pelvic Floor. Life Basel Switz. 14 grudzień 2021;11(12):1397.
5. Carriere B, Merkel Feldt C, Umphred D. The nervous system and motor learning. W: The Pelvic Floor. 1. wyd. Thieme; 2006. s. 21–33.