Ciąża powoduje szereg zmian w układzie mięśniowo-szkieletowym kobiety, aby stworzyć przestrzeń dla rozwijającego się płodu. Dodatkowo adaptacja biomechaniczna w miarę przesuwania się środka ciężkości do przodu ma kluczowe znaczenie dla ciąży. Adaptacje występują zwłaszcza w tkankach miękkich, stawach i w konsekwencji postawie ciała jako całości. Podwyższony poziom relaksyny, estrogenu i progesteronu powoduje rozluźnienie tkanek miękkich. Ponadto pojawiają się zmiany mięśniowo-szkieletowe, takie jak zwiększona lordoza lędźwiowa, tylne pochylenie kości krzyżowej, niestabilność kończyn dolnych, zwiększenie ruchomości stawów miednicy. Wszystkie te czynniki wpływają niekorzystnie na zdrowie i jakość życia kobiet w ciąży, powodując trudności w codziennych czynnościach, zwiększając ryzyko upadku i/lub powodując ból dolnego odcinka kręgosłupa/ ból obręczy miednicy (PGP)(1).

Przyczyna PGP nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Według doniesień najważniejszym czynnikiem ryzyka był ból/uraz w dolnej części pleców i miednicy w wywiadzie przed ciążą. Ponadto badania wykazały, że PGP związane z ciążą występuje w wyniku zwiększonej ruchomości w stawach krzyżowo-biodrowych (ang. Sacroiliac joint, SIJ) z powodu zmian hormonalnych i biomechanicznych. Ze względu na pozycję miednicy SIJ jest obszarem przeciążonym i ma zmniejszoną mobilność. Optymalną stabilność SIJ zapewnia jego budowa anatomiczna (zamknięta forma) i otaczająca je tkanka miękka (zamknięcie siłowe). W czasie ciąży zwiększenie ruchomości SIJ następuje z powodu osłabienia zamknięcia siłowego związanego z hormonozależnym rozluźnieniem tkanek miękkich oraz zaburzeniami „zamkniętej formy” w wyniku zwiększającego przodopochylenia miednicy. Wykazano jednak, że czynniki hormonalne również nie powodują pojawienia się bólu w SIJ. Co ciekawe, nie ma wyraźnego związku między poziomem relaksyny w surowicy krwi a wiotkością stawów obwodowych i powstawania PGP (2).

Innym regionem, w którym zmiany postawy są widoczne u kobiet w ciąży, są stopy. Stwierdzono, że zwiększona masa ciała i poziomy hormonów ciążowych zmniejszają wysokość łuku stóp, co z kolei zwiększa powierzchnię podparcia. Mogą temu towarzyszyć zmiany cech antropometrycznych stopy (długość, szerokość, zwiększenie objętości itp.). Podobnie wykazano, że sztywność stawów skokowo-goleniowych zwiększa się u kobiet w ciąży, aby utrzymać równowagę. Zmiany w budowie stopy mogą dotyczyć kończyn dolnych, miednicy i kręgosłupa (cały łańcuch biomechaniczny). W różnych badaniach donoszono o związku między obszarem stóp i odcinka lędźwiowego a bólem stopy i miednicy. Zgodnie z naszą najlepszą wiedzą, wpływ ciąży na właściwości biomechaniczne (ton-Hz i sztywność-N/m) i lepkosprężyste tkanek w obrębie stóp oraz to, czy jest ona związana z manifestacją PGP, nie został dostatecznie zbadany. Powięź podeszwowa jest jedną z najważniejszych struktur, która utrzymuje wysokość łuku i spełnia swoje funkcje w interakcji ze ścięgnem Achillesa. Dlatego właściwości tkankowe powięzi i ścięgna Achillesa są ważne z punktu widzenia funkcji stopy. Biorąc pod uwagę te badania, spekuluje się, że ciąża zmienia właściwości tkanki stopy. Zmiany te mogą również wpływać na górne segmenty poprzez łańcuch biomechaniczny, które przyczyniają się do rozwoju PGP (3).

Martyna Kasper-Jędrzejewska

Bibliografia:

1. Kazma JM, van den Anker J, Allegaert K, Dallmann A, Ahmadzia HK. Anatomical and physiological alterations of pregnancy. J Pharmacokinet Pharmacodyn. sierpień 2020;47(4):271–85.
2. Clinton SC, Newell A, Downey PA, Ferreira K. Pelvic Girdle Pain in the Antepartum Population: Physical Therapy Clinical Practice Guidelines Linked to the International Classification of Functioning, Disability, and Health From the Section on Women’s Health and the Orthopaedic Section of the American Physical Therapy Association. J Women’s Health Phys Ther. maj 2017;41(2):102–25.
3. Kablan N, Can M, Ayvacı H, Gerçek N, Eroğlu ZA, Özgit B, i in. Biomechanical and Viscoelastic Properties of the Achilles Tendon and Plantar Fascia in Pregnant Women with Pelvic Girdle Pain: A Case–Control Study. Women Health. 15 czerwiec 2022;0(0):1–12.