Percepcja ciała odnosi się do sposobu, w jaki świadomie postrzegamy własne ciało i jest uważana za dynamiczny proces, który zależy od ciągłych bodźców wzrokowych, dotykowych i proprioceptywnych, na który wpływają czynniki psychospołeczne, pamięć i przekonania. U pacjentów z przewlekłym bólem krzyża obserwuje się zaburzenia percepcji. Postrzegają oni swoje plecy jako rozszerzone, skurczone i osłabione, delikatne. Ból mięśniowo- powięziowy dolnego odcinka kręgosłupa oraz obrączy miedniczej dotyka od 50%- 90% kobiet w ciąży. Nie są to niepokojące dane z uwagi na fakt, że większość kobiet po porodzie wraca do zdrowia. Jedynie około 21 % nadal zgłasza ból od 2 do 3 lat po urodzeniu dziecka, a 10 % zgłasza pogorszenie jakości życia oraz obniżoną zdolność do pracy w pełnym wymiarze godzin. Zaburzenia percepcji ciała są większe u kobiet, które doświadczyły bólu okolicy lędźwiowo-miednicznej w późnej ciąży i po porodzie, tym samym zaburzenie percepcji ciała w czasie ciąży mogą prowadzić do wystąpienia bólu w okolicach kompleksu lędźwiowo-biodrowo-miednicznego (1).
Mimo że ciąża jest dla kobiet bardzo szczególnym okresem, w którym przyrost masy ciała jest akceptowalny, wiele z nich jest niezadowolonych ze swojego wyglądu i kondycji fizycznej w czasie ciąży, co może mieć negatywny wpływ zarówno na matkę, jak i na dziecko. Należy podkreślić wagę (pro)aktywnej oceny percepcji ciała w czasie ciąży, nawet jeśli kobiety same nie wspominają o takich zaburzeniach. Wykazano, że osoby doświadczające zaburzeń percepcji ciała boją się o tym mówić, ponieważ obawiają się, że nikt im nie uwierzy lub „dziwaczny” charakter ich doświadczenia sugeruje, że mogą mieć zaburzenia psychiczne. W konsekwencji doświadczanie zaburzeń percepcji ciała może nasilać stres, ból i strach, prowadząc do błędnego koła w kierunku większego bólu i niepełnosprawności (2). Należy podkreślić, że liczne badania naukowe wykazały związek między negatywnym obrazem ciała, a zmiennymi tj: depresja, samoocena, nawyki żywieniowe i przyrost masy ciała poza zalecanymi limitami (3). Terapie ukierunkowane na poprawę percepcji ciała oraz świadomości ciała w przypadku kobiet w ciąży powinny być nieinwazyjne i nie stanowić zagrożenia dla przebiegu ciąży i dziecka. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku pierwszego trymestru ciąży jesli chcemy zastosować jakieś formy masażu bądź terapii manualnej. Akupunktura, terapia jasnym światłem i masaż mogą zmniejszyć poziom lęku oraz depresję przedporodową (4) W przypadku kobiet po porodzie, wachlarz narządzi terapeutycznych czy też metod jest znacznie większy, a samo wykonanie bezpieczniejsze ze względu na brak zagrożeń dla dziecka wynikających z samej ciąży. W obu grupach kobiet wybór terapii tj. Metoda Feldenkreisa, Biofeedback, Metoda Lowena, integracja sensoryczna oraz inne gdzie nie wykorzystuje się bezpośredniego dotyku terapeuty, stanowić będzie bezpieczne rozwiązanie.
Badania naukowe oraz zwiększanie wiedzy (dokształcanie się) w tematyce obrazu ciała i powiązanych z nim czynników, co może przynieść korzyści profesjonalistom pracującym bezpośrednio z grupami kobiet w ciąży (lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci, dietetycy, psychologowie), a zwłaszcza same kobiety w ciąży, aby zapewnić im niezbędną opiekę zdrowotną podczas radzenia sobie ze zmianami zachodzącymi w ich ciele, które nieodzownie są związane z ciążą. Będzie to miało pozytywny wpływ na samopoczucie i zdrowie matki i dziecka.
Grzegorz Jędrzejewski
Bibliografia:
- Gutke A, Boissonnault J, Brook G, Stuge B. The Severity and Impact of Pelvic Girdle Pain and Low-Back Pain in Pregnancy: A Multinational Study. J Womens Health. kwiecień 2018;27(4):510–7.
- Goossens N, Geraerts I, Vandenplas L, Van Veldhoven Z, Asnong A, Janssens L. Body perception disturbances in women with pregnancy-related lumbopelvic pain and their role in the persistence of pain postpartum. BMC Pregnancy Childbirth. 18 marzec 2021;21(1):219.
- Meireles JFF, Neves CM, de Carvalho PHB, Ferreira MEC. Body dissatisfaction among pregnant women: an integrative review of the literature. Cienc Saude Coletiva. lipiec 2015;20(7):2091–103.
- Smith CA, Shewamene Z, Galbally M, Schmied V, Dahlen H. The effect of complementary medicines and therapies on maternal anxiety and depression in pregnancy: A systematic review and meta-analysis. J Affect Disord. 15 luty 2019;245:428–39.
