Prawidłowy przyrost masy ciała podczas ciąży może mieć wpływ na bezpośrednie i przyszłe zdrowie kobiety i jej dziecka. W ciągu ostatniej dekady demografia populacji kobiet, które zachodzą w ciążę, zmieniła się dramatycznie, a coraz więcej kobiet ma nadwagę lub otyłość już w momencie poczęcia.

Globalne rozpowszechnienie nadwagi i otyłości w ciąży wzrasta, co stanowi istotne wyzwanie dla prowadzenia ciąży i oraz w trakcie porodu. Powikłania porodowe pojawiają się częściej, gdy ciąża jest powikłana nadwagą i otyłością.

Istnieje związek między nadmiernym przyrostem masy ciała w czasie ciąży a zwiększoną masą urodzeniową i utrzymaniem masy ciała po porodzie, ale także między niedostatecznym przyrostem masy ciała a zmniejszoną masą urodzeniową dziecka.

Wskaźnik masy ciała (ang. Body Mass Index, BMI) jest najczęściej stosowanym wskaźnikiem masy ciała, który odzwierciedla głównie sposób odżywiania. Na podstawie BMI sprzed ciąży można oszacować, ile powinna przytyć kobieta w czasie ciąży.

Kalkulator BMI

BMI oblicza się jako masę ciała w kilogramach podzieloną przez wysokość ciała (wzrost) w metrach do kwadratu:

Oto, co to oznacza:

• poniżej 18,5 = niedowaga
• między 18,50 a 24,9 = normalna względna masa ciała
• między 25 a 29,9 = nadwaga
• 30 i więcej = otyłość (obejmuje wszystkie klasy).

Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży

Wiele kobiet uważa, że w czasie ciąży mogą jeść tyle, ile chcą ze względu na zwiększone zapotrzebowanie kaloryczne płodu.

Zalecenia dotyczące przyrostu masy ciała dla kobiet w ciąży pojedynczej

Zdrowy przyrost masy ciała w czasie ciąży to:

• u kobiet z prawidłowym BMI między 18,5 a 24,9 zalecany przyrost masy ciała w czasie ciąży powinien wynosić od 11 do 16 kg (25-35 funtów)
• u kobiet z niedowagą i BMI poniżej 18,5 zalecany przyrost masy ciała w czasie ciąży powinien wynosić od 13 do 18 kg (28-40 funtów)
• u kobiet z nadwagą i BMI między 25 a 29,9 zalecany przyrost masy ciała w ciąży powinien wynosić od 7 do 11 kg (15-25 funtów)
• u otyłych kobiet z BMI 30 lub większym zalecany przyrost masy ciała w czasie ciąży powinien wynosić od 5 do 9 kg (11-20 funtów).

Zalecenia dotyczące przyrostu masy ciała dla kobiet w ciąży bliźniaczej

W przypadku ciąż bliźniaczych IOM zaleca zwiększenie masy ciała o:

• 16,8-24,5 kg (37-54 funtów) dla kobiet o normalnej masie ciała,
• 14,1-22,7 kg (31-50 funtów) dla kobiet z nadwagą,
• 11,3-19,1 kg (25-42 lb) dla otyłych kobiet.

Wytyczne IOM uznają, że dane są niewystarczające, aby określić, ile masy ciała powinny przybierać kobiety w ciążach mnogich (potrójnych i większych).

Masa ciała kobiety w ciąży powinna być pod stałą kontrolą lekarza prowadzącego. Przyrost masy ciała powinien być ściśle kontrolowany i odnotowywany w karcie ciąży pacjentki. Nadmierne wahania masy ciała nie są zalecane. Przy prawidłowej masie ciała przed ciążą optymalny przyrost w czasie ciąży powinien wynosić 10-14 kg. Wtedy noworodek może osiągnąć prawidłową masę urodzeniową około 3,1-3,6 kg.

Na całkowitą masę ciała kobiety pod koniec ciąży składają się:

• około 3,5 kg ‒ masa ciała dziecka
• około 1‒1,5 kg ‒ macica
• około 1‒2 kg ‒ piersi
• około 1‒1,5 kg ‒ płyn owodniowy
• około 0,5‒1 kg ‒ łożysko
• około 1,5‒2 kg ‒ krew i dodatkowe płyny
• około 2‒4 kg ‒ dodatkowa tkanka tłuszczowa, która wyścieła jamę brzuszną, chroniąc płód oraz stanowi energetyczny

Zbyt duży przyrost masy ciała w ciąży:

• zwiększa ryzyko długoterminowej otyłości zarówno u matki, jak i u dziecka, narażając tym samym oboje na ryzyko chorób z nią związanych,
• przyczynia się do bólów kręgosłupa, obrzęków nóg, powstawania żylaków i hemoroidów
• może być przyczyną powikłań ciążowych, takich jak:
  • cukrzyca ciężarnych,
  • nadciśnienie,
  • makrosomia noworodków,
  • poród przedwczesny czy konieczność ukończenia ciąży cięciem cesarskim.

Zbyt niski przyrost masy ciała w ciąży:

• jest związany z niską masą urodzeniową noworodków, która zwiększa umieralność i chorobowość okołoporodową,
• może być przyczyną problemów rozwojowych okresu dziecięcego,
• należy do czynników ryzyka chorób układu krążenia, cukrzycy i nadciśnienia w późniejszym wieku.

Nie należy się odchudzać w ciąży!!!

Agata Mroczek

Bibliografia:

1. Berger DS, West EH. Nutrition during pregnancy. In: Landon MB, Galan HL, Jauniaux ERM, et al, eds. Gabbe’s Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies. 8th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021:chap 6.
2. Bodnar LM, Himes KP. Maternal nutrition. In: Resnik R, Lockwood CJ, Moore TR, Greene MF, Copel JA, Silver RM, eds. Creasy and Resnik’s Maternal-Fetal Medicine: Principles and Practice. 8th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2019:chap 12.
3. Langley-Evans SC, Pearce J, Ellis S. Overweight, obesity and excessive weight gain in pregnancy as risk factors for adverse pregnancy outcomes: A narrative review. J Hum Nutr Diet. 2022;35(2):250-264. doi:10.1111/jhn.12999
4. Rasmussen KM, Yaktine AL, Institute of Medicine (US) and National Research Council (US) Committee to Reexamine IOM Pregnancy Weight Guidelines, eds. Weight Gain During Pregnancy: Reexamining the Guidelines. Washington (DC): National Academies Press (US); 2009.